“We moeten vraag en aanbod van energie beter op elkaar afstemmen”
Het toekomstige energiesysteem en de netcongestie vragen om een betere afstemming van vraag en aanbod van duurzame energie. In de zoektocht hiernaar kunnen collectieven van inwoners, ondernemers en agrariërs ondersteuning krijgen van OKE: het Ondersteunings- en Kenniscentrum voor Energie-initiatieven.
Bewuster omgaan met elektriciteit
‘Elektriciteit was heel lang een vanzelfsprekend gegeven. Je stopte een stekker in het stopcontact en het was er, altijd. Dat is nu niet altijd meer het geval, door de overbelasting van het systeem. De manier waarop wij onze energievoorziening organiseren wordt in de toekomst heel anders en dat is wennen voor iedereen,’ stelt Matthijs van der Jagt, die zich voor de Regio Stedendriehoek bezighoudt met het toekomstbestendig maken van het energiesysteem.
Hij vervolgt: ‘In het Klimaatakkoord is afgesproken dat het elektriciteitssysteem in 2050 vrij is van fossiele brandstoffen. Toen we begonnen met de energietransitie zetten we in op grootschalige energieopwekking op land. Dat gebeurde veelal met zonnevelden en grote windmolens. Maar we zagen dat daarmee de druk op het energienetwerk toenam.’
Pieken en tweerichtingsverkeer op het net
Joost Leferink, business developer bij de Regio Stedendriehoek legt uit: ‘Ons energieverbruik is de afgelopen jaren maar heel licht toegenomen, daar zit het probleem niet. Het probleem is dat het net van één- naar tweerichtingsverkeer is gegaan en daar is het netwerk niet op ontworpen. Dat botst nu.’
Een van de moeilijkheden van duurzame energie is dat de opwekking ervan niet stabiel is, omdat het afhankelijk is van weersinvloeden. Hierdoor ontstaan er pieken in het aanbod. Dat leidt tot overbelasting van het netwerk. Het netwerk zal de komende jaren verzwaard worden, maar er is meer nodig.
Energiesysteem van de toekomst
Het energievraagstuk wordt nu dan ook anders benaderd, aldus Matthijs: ‘We proberen de vraag naar duurzame energie en het aanbod meer op elkaar af te stemmen.’ Het systeem gaat van centraal opwekken en verspreiden van energie, naar een mix waarbij er naast een centraal netwerk ook lokaal duurzame energie opgewekt, opgeslagen en gebruikt wordt. Een voorbeeld hiervan zijn Smart Energy Hubs (SEH’s) op bedrijventerreinen, waarin diverse energiestromen (zon, wind, warmte) samenkomen in een decentraal netwerk. En dat brengt de opwek, de opslag en het verbruik steeds met elkaar in balans. Een ander voorbeeld van een toekomstgerichte oplossing is het oprichten van energiegemeenschappen, waarin een buurt, wijk of dorp de regie neemt over de eigen energievoorziening, zowel voor de opwek en levering van duurzame stroom als voor de warmtevoorziening. Matthijs: ‘Wij brengen partijen bij elkaar die met dit soort initiatieven bezig zijn en bundelen de kennis hierover.’
Dat gebeurt overigens veelal voor de lange termijn. ‘Voor veel ontwikkelingen van het elektriciteitsnetwerk is nieuwe wetgeving nodig omdat de huidige spelregels nog horen bij de ‘oude’ situatie van een centraal energiesysteem met opwek door fossiele bronnen,’ vertelt Joost. ‘Daar wordt nu hard aan gewerkt. Maar we kunnen niet pas beginnen met nadenken over alternatieven als de wetgeving er is. We anticiperen op wat komen gaat.’ Matthijs vult aan: ‘En door wat we in de praktijk zien aan innovaties maar ook aan vraagstukken waar inwoners en ondernemers tegenaan lopen kunnen we lobbyen en invloed uitoefenen op de nieuwe wetten en regels.’
Ondersteunings- en Kenniscentrum voor Energie-initiatieven
Maar in de tussentijd worden inwoners en bedrijven met nieuwe woningen en gebouwen niet vanzelfsprekend aangesloten op het elektriciteitsnetwerk. Ze moeten op zoek naar een duurzaam alternatief en staan daarbij veelal voor complexe vraagstukken; technisch, juridisch, financieel en organisatorisch. Daar helpt de regio bij met het Ondersteunings- en Kenniscentrum voor Energie initiatieven (OKE). Het OKE is een loket dat initiatieven en gebiedsprocessen met een energievraagstuk ondersteunt door inbreng van kennis en expertise. Collectieven van inwoners, agrariërs en bedrijventerreinen maar ook gemeenteambtenaren kunnen hier met vragen terecht op het gebied van decentrale energieoplossingen. Individuele particuliere initiatiefnemers kunnen terecht bij het energieloket in hun gemeente.
Matthijs: ‘We ondersteunen bijvoorbeeld een project in Zutphen waar plannen uitgewerkt worden voor een nieuwe woonwijk en waar nog een oplossing gevonden moet worden voor de netaansluiting. De vraag is of er mogelijkheden zijn om de energievoorziening op een andere manier te regelen.’
Joost: ‘Bij een dergelijke vraag doen we eerst een quick scan zodat we weten of een alternatief energiesysteem op die plek technisch en financieel haalbaar is.’ Als dat het geval lijkt, worden partijen/personen bij elkaar gebracht die over de benodigde kennis beschikken om het project een stap verder te brengen.
Energie overhevelen
Het OKE helpt ook bij andersoortige vraagstukken, zoals dat van ondernemers op een bedrijventerrein naast vliegveld Teuge. Deze bedrijven wekken duurzame energie op die ze onder andere gebruiken om elektrische vliegtuigen op te laten stijgen. Wat ze over hebben, slaan ze op in een batterij. Die bedrijven vragen zich af of ze het teveel aan opgewekte energie naar het naastgelegen dorp en sportterrein kunnen transporteren. ‘De regels laten dergelijk energietransport nu niet toe,’ geeft Matthijs aan. ‘Toch brengen wij dan partijen bij elkaar om te kijken of het op de een of andere manier toch mogelijk is of wordt in de toekomst.’
Voorkomen piekbelasting
Tot slot geven Matthijs en Joost aan dat inwoners en bedrijven ook zelf iets kunnen doen om de energietransitie vooruit te helpen, ondanks de netcongestie. Matthijs: ‘Dat kan op twee manieren, de eerste ligt voor de hand: kijk waar je elektriciteit kan besparen. Want wat je niet verbruikt, hoef je ook niet op te wekken.’
De tweede manier is het voorkomen van piekbelasting. Inwoners kunnen bijdragen aan een stabieler gebruik van elektriciteit over de dag heen. Joost: ‘Onderzoek welke apparaten in jouw huishouden veel energie verbruiken. En kijk vervolgens of je die uit kan laten op de piekmomenten tussen 6 en 9 uur ’s ochtends en tussen 16 en 19 uur. Een auto opladen kan ook ’s nachts, net als de was doen.’
Voor bedrijventerreinen geldt hetzelfde. ‘De opstart van machines geeft een kortstondige maar enorme piek in het verbruik. Het helpt als bedrijven met elkaar kunnen afspreken dat ze de opstart niet gelijktijdig doen. De oplossingen zijn vaak relatief eenvoudig; het zit hem in de verandering van ons gedrag en de patronen waaraan wij gewend zijn.’
Meer weten?
Collectieven van inwoners, ondernemers en agrariërs kunnen met vragen terecht bij Joost Leferink via j.leferink@regiostedendriehoek.nl. Individuele particuliere initiatiefnemers kunnen terecht bij het energieloket in hun gemeente.