GldH2 is een initiatief van vier Zutphenaren. Het doel: groene waterstofprojecten ontwikkelen in en voor de regio. Op dit moment wordt hard gewerkt aan de realisatie van een waterstoffabriek in Zutphen. Met behulp van de Cleantech Regio Deal moet deze eind 2023 verrijzen op industrieterrein De Mars. ‘Met de fabriek gaan we voorzien in een groot deel van de toekomstige regionale behoefte aan waterstof’.
GldH2 is een initiatief van Paul Bombeld, Jan Fikken, Wiebe Boer en wijlen Ben de Vries. Allen zijn vrijwilliger en genieten, op Paul na, ook van hun pensioen. De vrije tijd die beschikbaar is gekomen, zetten ze met liefde in voor een duurzame toekomst.
De heren ontmoetten elkaar een jaar of twee geleden toen Paul, oprichter van waterstofmagazine.nl, op het kantoor van Zutphen Energie een lezing hield. Wiebe werd gegrepen door zijn verhaal en zocht contact. ‘Er wordt zoveel onzin uitgekraamd als het gaat om energietransitie. Ik kan pittig boos worden als iemand roept dat we van het aardgas af moeten en dat álle aardgasleidingen uit de grond zouden moeten. Onzin! Via die leidingen kan uitstekend waterstof worden verplaatst.’ De heren besloten om hun eigen energie samen te bundelen en een coöperatie op te richten: GldH2. Het doel: groene waterstofprojecten ontwikkelen in en voor de regio.
Bij de start richtte GldH2, waarin ook lokale energie-coöperatie Zutphen Energie participeert, zich met name op de bebouwde omgeving. ‘Kijk naar een stad als Zutphen’, vertelt Wiebe Boer. ‘In het historische centrum staan talloze monumentale panden. De historische daken lenen zich niet voor zonnepanelen en ook zijn de huizen niet geschikt voor de vloerverwarming en muurisolatie die nodig zijn als je gaat verwarmen met warmtepompen. Je kunt de muren en vloeren in dit soort monumentale panden nou eenmaal niet zomaar openbreken. Groene waterstof is een veel betere manier om een binnenstad als Zutphen, maar bijvoorbeeld ook Deventer, energieneutraal te maken. De gasleidingen liggen er al, die kun je prima benutten om waterstof mee te vervoeren.’
Hoewel de heren nog steeds geloven in waterstof als een van de oplossingen voor de bebouwde omgeving, heeft studie ook uitgewezen dat ze vooralsnog voorál de industrie en mobiliteit van waterstof moeten gaan voorzien. Paul Bombeld: ‘De komende jaren komt er nog geen waterstof in de huizen, maar grote industrie en vervoer kan sneller overstag. Neem het bedrijf Aurubis in Zutphen, producent van koper en messing strips. Dit bedrijf verbruikt in z’n eentje de helft van de energie dat verbruikt wordt in Zutphen. Dat is gigantisch. Als je hier aardgas kunt vervangen voor groene waterstof of een deel daarvan, dan sla je in één keer een hele grote klimaatklapper.’ GldH2 wil de verschillende verbruikers aan de fabriek koppelen via ondergrondse waterstofleidingen.
Niet gek dus dat de waterstoffabriek gebouwd wordt óp het terrein van Aurubis. ‘We hadden meerdere locaties op het oog, maar het terrein van Aurubis is zeer geschikt. De fabriek kunnen we voorzien van waterstof via een directe pijpleiding.’ Begin deze maand is de Letter of Intent getekend. ‘We hebben nu een principeafspraak met Aurubis. Dit wordt de plek waar we waterstof gaan produceren’, aldus Paul. Aurubis ligt aan het Twentekanaal, vlak bij het punt waar deze in de IJssel overgaat. Op het terrein komen twee containers van 12 meter lang waarin de elektrolysers staan waarmee waterstof wordt geproduceerd. Daarnaast worden drie opslagtanks van elk 18 meter hoog geplaatst, een compressor en een opslaglocatie voor volle tanks. Op het terrein van Primagaz, een van onze partners, komt het overslagpunt. Paul Bombeld: ‘Primagaz ligt aan de industriehaven op De Mars en is een perfecte plek om van daaruit de waterstof te vervoeren. Het bedrijf levert nu primair propaan, maar die businesscase vervalt op termijn, vandaar dat ze partner zijn van GldH2.’
De productie van waterstof is geen hogere wiskunde. Als grondstof is alleen water (H2O) nodig en met een elektrolyser kan dit water worden gescheiden in waterstof en zuurstof. Er zijn drie soorten waterstof. Grijze waterstof wordt gemaakt met aardgas, blauwe waterstof wordt ook geproduceerd met aardgas, maar de CO2 die vrijkomt, wordt opgeslagen. En bij groene waterstof, die GldH2 wil produceren, wordt alleen duurzame energie gebruikt. ‘We willen die groene elektriciteit afnemen van regionale windmolens en zonneparken’, zegt Jan Fikken. ‘In de plannen van GldH2 wordt bovendien het ‘restproduct’ zuurstof, geleverd aan het waterschap voor waterzuivering waar bacteriën zuurstof nodig hebben voor de zuivering van afvalwater. Een ander voordeel is dat waterstof, in tegenstelling tot elektriciteit, relatief makkelijk is op te slaan.’
Is waterstof dé holy grail in de energietransitie? ‘Nee, dat niet’, zegt Wiebe. ‘Er moeten meerdere oplossingen komen. Als ik beelden zie van kinderen die onder vreselijke omstandigheden werken in de kobalt mijnen in Afrika, een stof die nodig is voor accu’s in elektrische auto’s, dan kan ik wel janken. Dat is op termijn niet houdbaar en we zullen écht met andere oplossing moeten komen. Wij zien groene waterstof als één van de oplossingen voor toekomstbestendige energiesystemen.’
De fabriek in Zutphen start eind 2023 met het maken van 2 megawatt waterstof per jaar, dat is 320.000 kilogram per jaar. De fabriek wordt schaalbaar tot 10 megawatt. Hoeveel dat is schetst Paul: ‘De tien waterstofbussen van Arriva die eind dit jaar gaan rijden in de Achterhoek, gaan samen 1 miljoen kilometer afleggen op jaarbasis en daarvoor hebben ze 100.000 kilogram waterstof per jaar nodig. We kunnen dus met onze fabriek voorzien in een groot deel van de behoefte aan waterstof.’
En die behoefte is precies waar het nu om draait. ‘Waterstof is een beetje het kip of het ei verhaal. Bedrijven in de regio willen misschien wel (deels) overstappen op waterstof, maar dan moet het er wel zijn. Uiteraard het liefst ín de regio, want vervoer van waterstof is duur. En wij kunnen wel waterstof gaan produceren, maar dan moeten we eerst weten of er behoefte is aan waterstof. Zonder regionale afnemers heeft het weinig zin om groene waterstof te gaan produceren. Gelukkig merken we uit onderzoek dat er veel interesse is en dat er afnemers zullen zijn. Neem het treinverkeer. Van en naar Zutphen rijden nu nog 14 treinen op diesel. Als we die treinen van groene waterstof kunnen voorzien, dan valt er een enorme CO2 winst te behalen én we hebben direct een grote afnemer.’
GldH2 is een van de regionale initiatieven die geld heeft gekregen uit de Cleantech Regio Deal. 310.000 euro. Dit bedrag wordt onder meer besteed aan een haalbaarheidsonderzoek. Jan: ‘Groene waterstof is relatief duur om te produceren. Als je boven een bepaalde kostprijs uitkomt is het niet meer interessant, dan wordt het domweg te duur. Onderzoek heeft inmiddels aangetoond dat we groene waterstof kunnen produceren voor een concurrerend tarief.’ Met een ander deel van het geld gaat GldH2 de benodigde vergunningen financieren. ‘Als we die hebben, vragen we een investeringssubsidie aan bij het Europese subsidiefonds REACT-EU, hierin zit zo’n 48 miljoen euro en met dit geld stimuleert de EU een groen, digitaal en veerkrachtig herstel van de regionale economie. Als we de benodigde vergunningen binnen hebben, is het zeer reëel dat het investeringsgeld van 7 miljoen euro toegekend wordt, het ondergrondse leidingnetwerk komt daar nog bij. We hebben 16 maanden nodig om de fabriek daadwerkelijk te bouwen en met het geld van REACT móet de fabriek er eind 2023 staan. Dan kunnen we de regio voorzien van waterstof én dragen we bij aan werkgelegenheid in de regio.’
Wiebe: ‘Wat ik heel goed vind van de Cleantech Regio Deal is dat ze met de subsidie het denken in het kip – ei probleem doorbreekt. Als je een succesvolle energietransitie in gang wilt zetten, móet je op een gegeven moment investeren en gewoon van start gaan. Afnemers volgen dan vanzelf. Menno van Luijn: ‘We hebben GldH2 voorgedragen voor de Cleantech Regio Deal, omdat we het belang van het creëren van regionaal aanbod van groene waterstof wel degelijk zien. Het is voor ons als regio belangrijk om de hele keten op gang te brengen.’ Wiebe: ‘Dankzij het geld van de Cleantech Regio Deal kunnen we het nu in Zutphen écht gaan doen.’
De realisatie van de waterstoffabriek van GldH2 in Zutphen wordt mede gefinancierd vanuit de Regio Deal Cleantech Regio. Het doel van de Regio Deal Cleantech Regio is het leggen van een structurele basis voor een langdurige aanpak om in de regio groene, duurzame en inclusieve economische groei te realiseren. Het is een partnerschap tussen Rijk en regio. Met het sluiten van de Regio Deal geven Rijk, provincies Gelderland en Overijssel, gemeenten, ondernemers en onderwijs samen invulling aan de ambitie van de Regio Stedendriehoek om groene, duurzame en inclusieve economische groei te realiseren. Al deze partijen hebben een financiële bijdrage geleverd om diverse regionale projecten mogelijk te maken, waarbij de investeringen als gevolg van de Regio Deal werken als een vliegwiel voor toekomstige samenwerkingen.
Meer weten over waterstofinitiatieven in de Regio Stedendriehoek en/of de energietransitie? Neem dan contact op met Menno van Luijn, (mennovanluijn@cleantechregio.nl).
