Delen
Onze collega Ernst Meindersma werd geïnterviewd over het beleid waar hij aan werkt.
De energietransitie staat of valt met slimme oplossingen voor het elektriciteitsnet. Batterijopslag is daarin een onmisbare schakel: het maakt pieken en dalen beheersbaar, geeft ruimte aan duurzame opwek en helpt regio’s met netcongestie vooruit. Planoloog Ernst Meindersma werkt aan beleid dat gemeenten, netbeheerders en ontwikkelaars houvast geeft en helpt om slimme keuzes te maken. “We denken dat in 2050 zeker de helft van alle energie een keer door een opslagfase gaat”, zegt hij.
Ernst Meindersma begon als planoloog bij de gemeente Brummen, werkte later bij Arcadis en stond jarenlang met plezier voor de klas als docent aardrijkskunde. Toch koos hij enkele jaren geleden voor een zelfstandig bestaan als energieplanoloog. “Eerst deed ik woningbouwprojecten, nu werk ik veel met netbeheerders en ontwikkelaars van zonneparken en energieopslagsystemen (EOS). Daarbij heb ik batterijopslag leren kennen: van een systeem van tien megawatt in containers tot grote installaties met een hoogspanningsveld”. Zijn ervaring aan de kant van de ontwikkelaars komt hem nu goed van pas bij de overheid. “Bij de Stedendriehoek kreeg ik de rol om samen met de zeven gemeenten batterijbeleid te maken. Daarbij gaat het mij vooral om de vraag: waar is het handig om batterijopslag in te passen en welke ruimtelijke principes kun je hanteren? We leggen de regio geen beleid op, maar geven handvatten die gebruikt kunnen worden. De gemeenten kunnen hierin zelf keuzes maken”.
De regio Stedendriehoek heeft, net als alle Nederlandse regio’s, een Regionale Energiestrategie (RES) opgesteld. Waar de RES vooral draaide om duurzame opwek met zon en wind, is er nu een volgende stap gezet: het Regionaal Programma Energiesysteem (RPE). “Met het RPE kijken we meer integraal”, vertelt Ernst. “Dus niet alleen: hoeveel willen we opwekken? Maar vooral: wat is de behoefte in de regio, waar ligt die en hoe stemmen we dat slim af met het netwerk? Opslag hoort daar bij”. Volgens Ernst is die omslag noodzakelijk door toenemende netcongestie. “Het elektriciteitsnet in Flevoland, Gelderland en Utrecht (FGU-netwerk) kleurt landelijk gezien het meest rood. Dan moet je kijken naar slimme oplossingen: batterijopslag wordt een essentieel onderdeel van het systeem”.
Bij batterijopslag gaat het niet alleen om het energetische vraagstuk. Minstens zo belangrijk zijn de ruimtelijke afwegingen. “Je kunt een batterij niet overal neerzetten”, zegt Ernst. “De veiligheidsregio wil bijvoorbeeld weten of er twee toegangswegen zijn, zodat de brandweer veilig kan ingrijpen. Of denk aan milieucontouren en geluidsoverlast. Daarom hebben we in ons beleid 67 technische en ruimtelijke voorwaarden uit PGS 37.1 doorgelopen en vertaald naar wat echt relevant is voor gemeenten”. Een belangrijk principe is koppeling met bestaande infrastructuur. “Je kunt slimme combinaties maken, zoals bij energieinfrastructuur, zoals een onderstation of op een geluidgezoneerd industrieterrein. Ook bij waterzuiveringsinstallaties of andere nutsvoorzieningen kan energieopslag een logische plek krijgen. Als je dat goed afbakent, kun je tegen een ontwikkelaar zeggen: deze locatie vinden wij wél of juist níet geschikt”.
In het beleid introduceert Ernst het idee van energiezones. “Dat zijn gebieden waar energiefuncties samenkomen. Niet alleen batterijopslag, maar ook warmtebuffering of conversie van waterstof of andere dragers. Op die manier houd je ruimte om met toekomstige ontwikkelingen mee te bewegen”. Ook de koppeling met warmtebuffering is volgens hem cruciaal. “Ik vind dat ontwikkelaars daarover moeten nadenken. Batterijopslag en warmteopslag kunnen elkaar versterken. Het beleid moet dus niet te veel op lithium-ion focussen, maar breder kijken naar het energiesysteem van de toekomst”.
Een lastig punt is de verhouding tussen energetische afwegingen en ruimtelijke inpassing. “Ik ben zelf niet technisch onderlegd”, geeft Ernst toe, “maar ik zie dat gemeenten soms té veel kijken naar de energetische kant. Terwijl een ontwikkelaar nooit iets zal bouwen zonder transportcapaciteit. Als gemeente kun je beter kijken naar waar de ruimte geschikt is, welke profielen er zijn en waar de energievraag ligt”. Daarbij is ook de schaal van belang. “Een batterij bij een 380 kV-station lost landelijke problemen op, maar de gemeente ziet er zelf niets van terug. Dat vraagt regionale afspraken: soms moet je iets doen wat niet direct jouw belang dient, maar wel het hele systeem helpt. Daarvoor is erkenning en beloning belangrijk”.
De regio Stedendriehoek kent verschillende projecten, zoals de Smart Energy Hub in Apeldoorn-Noord en een collectieve batterij in Apeldoorn-Zuid. “Wij zijn daar als regio niet direct bij betrokken, maar ondersteunen wel de gezamenlijke ontwikkeling van lokaal opslagbeleid, waarmee gemeenten handvatten kunnen meegeven aan deze projecten”, vertelt Ernst. “We kijken ook naar voorbeelden van andere regio’s, waar gemeenten al beleid hebben. Alleen is dat in onze ogen soms nog te veel gericht op het weren van aanvragen. Onze insteek is opener: goede initiatieven moeten een plek krijgen”. Een praktisch voorbeeld: “Plaats een batterij niet zomaar midden in een open landschap, maar kies gronden binnen een kilometer van een onderstation. Vaak ligt daar minder woningbouw en kun je combineren met bestaande infrastructuur of werk landschappelijk met heggen en natuurversterking. Bij een goed project is er budget om kwaliteit toe te voegen. En een EOS is ook ruim opgezet, over het algemeen, zodat er voldoende restruimte is voor inpassing”.
Naast de grootschalige netbatterijen ontstaan er ook nieuwe, flexibele oplossingen. “Denk aan bedrijven die tijdelijk een batterij in een container neerzetten, gewoon plug-and-play. Dat helpt om pieken op te vangen. Ook zien we batterijen met een langere duur: niet meer vier uur, maar bijvoorbeeld over een heel weekend heen. Dan kan op zaterdag zonne-energie worden opgeslagen en maandag weer geleverd”.
Dat het Energieopslag Event in Apeldoorn plaatsvindt, is volgens Ernst geen toeval. “Onze regio kleurt rood op de kaart van netcongestie. We hebben bovendien minder ruimtelijke mogelijkheden voor duurzame opwek met behulp van zonnevelden en windmolenparken, als gevolg van aangescherpte normen voor het grootschalig opwekken van zonne- en windenergie op land. En door de beschermde status van de wespendief, een roofvogel die leeft op en rond de Veluwe, zijn er voorlopig weinig mogelijkheden om bijvoorbeeld langs de A50 windmolens te plaatsen. Dan blijft opslag over als één van de manieren om de verduurzaming door te laten gaan”. Hij wijst erop dat Apeldoorn en omgeving weinig alternatieve bronnen hebben. “Geen waterkracht, geen grote waterstofinfrastructuur. Wel worden er onderzoeken uitgevoerd naar de inzet van alle aanwezige warmte- en elektriciteitsbronnen waarbij opslag van deze bronnen een belangrijk onderdeel is. Op deze wijze zetten Apeldoorn en de regio Stedendriehoek zich in voor een robuust energiesysteem van de toekomst waarbij er zoveel als mogelijk gebruik wordt gemaakt van lokale opwek, – distributie en – opslag. Naast batterijopslag kijken wij naar opslag in de bodem en de mogelijkheden van waterbuffers”.
Voor Ernst is de oproep duidelijk: “Met meer bekendheid en uitwisseling van kennis kunnen we leren van elkaar. Laten we met een open mind erin gaan”. Hij hoopt dat gemeenten, netbeheerders en ontwikkelaars samen optrekken tijdens het Energieopslag Event op 3 december 2025. “We moeten slimmer worden, elkaar wat gunnen. Netbewust bouwen, kansen voor collectieve warmte-oplossingen onderzoeken en ruimte overlaten voor de buurgemeente. De komende tien tot vijftien jaar wordt dat cruciaal”.
Elektriciteit wordt de ruggengraat van het energiesysteem van de toekomst en opslag gaat daarin een belangrijke rol vervullen. Dat vraagt om slimme ruimtelijke keuzes, samenwerking over gemeentegrenzen heen en oog voor nieuwe technieken. Het Energieopslag Event in Apeldoorn biedt de kans om daar samen aan te werken. “Ik ben overtuigd dat batterijen niet alleen nodig zijn, maar ook een positieve rol hebben in het stabiel houden van het systeem”, besluit Ernst. Wil je meer weten over het volledige programma? Bekijk dan de website van het Energieopslag Event.
