Duurzaam voedsel op het menu

Hebben we het over voedsel, dan kun je daar allerlei associaties bij hebben. Als consument denk je misschien: waar komt het eten op mijn bord eigenlijk vandaan? Ben je voedselproducent, dan heb je te maken met de effecten van je werk op het landschap en het klimaat. Een ondernemer kan denken: hoe zorgen we voor gezond eten in de bedrijfskantine? Zo divers als het onderwerp voedsel is, zo gevarieerd is ook de menukaart van de Regio Stedendriehoek met activiteiten voor een duurzaam voedselsysteem. Van een voedselagenda voor gemeentes tot projecten gericht op eiwittransitie. Van advies aan voedselcoöperaties tot initiatieven om lokaal voedsel aan de man te brengen. In dit artikel nemen we een kijkje in de regionale keuken.

René de Bruin loopt al een tijd mee in de keuken van het duurzaam voedselsysteem. Zo’n zeven jaar houdt hij zich bezig met projecten in de regio rond korte voedselketens. Sinds een jaar werkt hij voor de Regio Stedendriehoek. Zijn opdracht: het thema duurzaam voedsel doorontwikkelen en op de kaart zetten. Het is één van de programmalijnen van het programma Vitaal Landelijk Gebied. 

De voedselagenda: een integrale aanpak met keuzemenu 

René: “We hebben het afgelopen jaar een voedselaanpak voor de regio ontwikkeld. De voedselagenda. Daarbij hebben we ons vooral gericht op wat er moet gebeuren bij gemeentes. Want het onderwerp voedsel raakt aan veel beleidsthema’s. Het gaat over economie, landbouw en landschap en biodiversiteit. Maar ook over gezondheid, armoede en toegang tot voedsel. Juist omdat het zo breed is, is eigenlijk niemand echt verantwoordelijk. Daarom werken we samen met de gemeentes aan een integrale aanpak. Hoe breng je zaken bij elkaar? Hoe zorg je voor meer afstemming tussen de verschillende beleidsafdelingen? Die punten zijn uitgewerkt in de voedselagenda, die binnenkort wordt besproken in het bestuurlijk overleg van de Regio. Zie het als een soort menukaart, waaruit de acht gemeentes kunnen kiezen. Wat past bij de gemeente, waar is ruimte voor? Maatwerk is noodzakelijk, want we hebben te maken met steden en plattelandsgemeentes. Daar zijn verschillende uitdagingen.” 

Lokaal is het nieuwe normaal 

In zijn werk bij de Regio Stedendriehoek heeft René niet alleen met gemeentes en strategie te maken. Hij denkt ook graag mee over de concrete uitvoering van plannen. Zoals bij één van de projecten die vier jaar geleden in de regio is opgezet: Van Onze Grond. Dat begon toen wethouder Liesbeth Grijsen ondernemers in Deventer uitdaagde om meer lokaal voedsel in de stad te gaan verkopen. Die uitdaging gingen een supermarkteigenaar en een paar producenten aan. René bood vanuit zijn rol als projectleider ondersteuning om het netwerk uit te breiden. Meer supermarkten, meer producenten, een logistieke partij die de hele distributie kon doen. 

René: “Uiteindelijk is de coöperatie Van Onze Grond opgericht. Uniek in Nederland, want zowel de supermarkteigenaren als de voedselproducenten zijn lid en hebben gelijke vertegenwoordiging in het bestuur. Met Van Onze Grond willen we het lokale product toegankelijk maken voor een grotere groep mensen. Er zijn natuurlijk boerderijwinkels en burgerboerderijen waar mensen lid van kunnen worden, maar dat is niet voor iedereen haalbaar. In de supermarkt komen veel mensen elke week. Daar hopen we een mooie slag te maken als het gaat om de verkoop van lokale producten. Lokaal is het nieuwe normaal, daar gaan we voor.” 

Goede prijs voor boeren en klanten 

Jumbo Boreel in Deventer is één van de elf supermarkten die onderdeel is van coöperatie Van Onze Grond. Loop je de winkel binnen, dan wordt dit direct duidelijk. In een ‘Van Onze Grond’ hoek staan de producten met heldere signing uitgestald. Jam uit Voorst, rundvlees uit Oene, yoghurt uit Lettele: op ieder product staan naam en locatie vermeld. Filiaalmanager Anne Cents vertelt enthousiast: “Dat is ook echt waar mensen tegenwoordig naar op zoek zijn. Ze willen weten waar hun eten vandaan komt. En ze willen een goede, eerlijke prijs voor de boer. Dankzij de coöperatie kunnen we de producenten die prijs ook geven. Omdat de keten kort is, is ook de prijs van het artikel voor de klant gewoon goed.”  

Een breder lokaal assortiment 

Met twintig voedselproducenten in de coöperatie heeft Jumbo Boreel een uitgebreid lokaal assortiment. De klant vindt er onder andere eieren, vlees, kaas, aardappels, uien en soep. Toch heeft Anne nog wel wat wensen. “Kip hebben we bijvoorbeeld nog niet. Dat zou ik wel willen toevoegen. Afgelopen zomer zijn we ook met fruit gestart. Dat hebben we op dit moment van het jaar niet, omdat je gebonden bent aan de seizoenen.”  

René vult aan: “We hebben contact met een teler die ook wintergroentes kan leveren. Ze hebben bieten, wortelen en kolen bijvoorbeeld. Zo kijken we steeds of we het jaar rond meer lokale producten kunnen aanbieden. Daarnaast willen we ook de verwerking van producten meer lokaal doen. In deze regio is er bijvoorbeeld geen groentesnijderij. Dus als Anne voor zijn supermarkt gesneden groenten wil, dan moeten de groenten van onze groenteteler buiten de regio worden verwerkt. Die schakel willen we ontwikkelen in de regio, zodat de keten korter en duurzamer wordt. Dat stimuleert voedselproducenten ook weer om andere producten te gaan produceren. En dat is weer interessant voor de supermarkten en de klant.” 

Burgers met de poten in de klei 

Niet alleen Van Onze Grond is een mooi voorbeeld van een duurzame en lokale  voedselketen. Er gebeurt in de regio heel veel op dit gebied, vertelt René. Zo zijn er diverse burgerboerderijen, zoals De Patrijs in Laren, Lenteland-boerderij Erve Kiekebos in Empe en Herenboeren Wenumseveld in Wenum Wiesel. Het concept: burgers zijn aandeelhouder, investeren in het bedrijf en zijn zelf ook actief op het land. René: “Bij deze burgerboerderijen zie je heel duidelijk de verbinding tussen voedselproductie en betrokken burgers, dat is in deze regio echt bijzonder. Verduurzaming van de manier van produceren staat centraal. De boerderijen zoeken naar andere teeltmethodes, die in evenwicht zijn met het landschap en de bodem en die biodiversiteit versterken. Het zijn koploperbedrijven op dat gebied.” 

Kies voor lokaal, investeer in de regio 

Supermarkten, voedselproducenten, consumenten, overheden: we hebben elkaar nodig om te zorgen voor een duurzaam voedselsysteem. Er zijn in de regio vele succesvolle initiatieven die hieraan bijdragen. Maar René ziet meer kansen en mogelijkheden. Bijvoorbeeld in de bedrijfscatering of bij ziekenhuizen en zorginstellingen. “Het is bij bedrijven en organisaties niet vanzelfsprekend om lokaal in te kopen. En als ze de producten bij de lokale bakker halen, wil dat nog niet zeggen dat het lokaal brood is. Want waar komen de ingrediënten vandaan? We werken bij de Regio Stedendriehoek aan bewustwording en ondersteunen gemeentes bijvoorbeeld bij aanbestedingen. In Lochem en Voorst hebben ze al de stap gezet naar lokale catering in de kantine. Dat geldt ook voor de gemeente Deventer, waar Jumbo Boreel boodschappen van Van Onze Grond levert voor de kantine. Ook de gemeente Apeldoorn wil toe naar meer lokale producten.”  

Als toetje heeft René nog een boodschap aan overheden en bedrijven: “Kies je voor lokaal, dan kies je voor de regio. Je investeert niet alleen in het landschap en lokale ondernemers, maar draagt ook bij aan het leefklimaat in de regio. Heb je vragen of ideeën? Kom naar ons toe, dan helpen wij je verder. Er is veel meer mogelijk dan je denkt!”