Delen
Goede leefbare wijken creëren en behouden bovenop de ambitie om 40.000 nieuwe woningen te realiseren. Ga er maar aan staan. De opgaven waarvoor de regio Stedendriehoek staat zijn niet gering. Want hoe zorgen we ervoor dat het fijn wonen is in onze regio, ook straks met meer inwoners? Hoe behouden we de goede dingen die er in wijken zijn? En op welke manier vergroten we de sociale kwaliteit in buurten en dorpen waar de veerkracht meer onder druk staat? Dankzij financiering vanuit de Regio Deal ‘Sterker in 3D’ gaat het programma ‘SAMEN voor Leefbaarheid’ enthousiast met deze vragen aan de slag, de komende jaren. De programmapartners – met uiteenlopende expertises en vakgebieden – hieven onlangs het glas tijdens de kick-off van het programma. Zij staan te popelen om samen én met anderen in actie te komen om de leefbaarheid in de regio een boost te geven.
Waar hebben we het eigenlijk over, als het over leefbaarheid gaat? Kortgezegd is het de mate waarin de omgeving aansluit bij de wensen en eisen van de mensen die er wonen. Dat gaat aan de ene kant over de fysieke leefomgeving, dus hoe de openbare ruimte is ingericht. Zijn voorzieningen goed toegankelijk voor inwoners? Is er een park met speeltoestellen voor kinderen? Zijn er plekken om mensen te ontmoeten of samen te sporten? Daarnaast gaat het over sociale factoren. Hoe is de verbondenheid in een wijk? Voelen mensen zich veilig? Kunnen mensen meedoen aan activiteiten en zijn buurtvoorzieningen goed bereikbaar?
Voor leefbaarheid hebben we elkaar nodig
Het programma ‘SAMEN voor Leefbaarheid’ verbindt het fysieke en het sociale deel. De aangesloten partners zijn gemeenten, ondernemers, onderwijsorganisaties en maatschappelijke organisaties. Renate Sluiseman, adviseur Leefomgeving bij de gemeente Deventer, schreef mee aan het programma: “We willen allemaal hetzelfde als partners, namelijk leefbare wijken, en hebben elkaar daarvoor echt nodig. Want je kan wel een kunstproject gaan organiseren in een wijk, maar als mensen daarvoor alleen op een saaie parkeerplaats kunnen samenkomen in plaats van op een leuk plein, dan blijven ze thuis. In dit programma kijken we: hoe kunnen we samen werken aan het versterken van leefbaarheid? Hoe passen we wij elkaar? En wat kunnen we van elkaar leren?”
Thema’s: Samenleven, Gezondheid en Omgeving
In het programma staan drie thema’s centraal:
Onder deze drie thema’s vallen verschillende projecten met pilots die uitgevoerd worden in de wijken. In dit artikel enkele voorbeelden.
Wijken versterken vanuit de inwoners: wat werkt?
Eén van de projecten is Ruimte voor inwoners, binnen het thema Omgeving. Renate: “Onderzoeken wat werkt is heel belangrijk. Er is wel kennis over bijvoorbeeld de relatie tussen de publieke ruimte en leefbaarheid, maar hoe je die praktisch toepast voor blijvend resultaat, is een uitdaging. Gemeente Deventer en hogeschool Saxion hebben al een onderzoekslijn op dit gebied. Binnen ons programma gaan we verder onderzoek doen, onder de naam Bovengronds. Dat doen we niet vanachter een bureau op het stadhuis of de hogeschool, maar praktijkgericht. We gaan de wijken in en proberen daar interventies uit. We willen van mensen horen: wat vind je van de wijk? Welke plekken ervaar je als prettig? En wat zou je willen op de plekken die minder prettig zijn?”
Samenleven is (g)een kunst
De wijken in, dat is ook precies de bedoeling van het project ‘Samenleven is (g)een kunst’, één van de projecten binnen het thema Samenleven. Mirjam Barendregt, directeur-bestuurder van Theater Orpheus in Apeldoorn stond aan de basis van dit project samen met Erik-Jan Post, directeur-bestuurder van het Theaterschip in Deventer. Zij betrokken ook andere culturele instellingen in Apeldoorn, Deventer en Zutphen bij het plan. Mirjam: “Wij hebben een enorme verstedelijkingsopgave in onze regio. Als je niet zorgt dat de voorzieningen meegroeien en als je mensen niet meeneemt, dan kan je heel veel van je verworvenheden kwijtraken. Met ons project ‘Samenleven is (g)een kunst’ gaan we op zoek naar de identiteit van de regio en de verworvenheden die er zijn.”
De bühne op met lokale verhalen
De komende jaren gaan er tien pilots van start binnen dit project. Culturele organisaties gaan een dorp, wijk of buurt in om met professionele cultuurmakers verhalen op te halen bij de inwoners. Met hun verhalen, uitdagingen en zorgen maken zij samen een eindproduct. Dat kan heel verschillend zijn, legt Mirjam uit: “Van een beeldende kunstenaar krijg je een ander eindproduct dan van een fotograaf, een musicus of een theatermaker. Die verschillende eindproducten laten we vervolgens ook weer zien op de drie stadsfestivals in de steden. Zo brengen we de lokale verhalen naar het stadse podium. En kunnen we verbinding leggen over het totaal.”
Het gesprek aangaan
Belangrijk doel van het project is om het gesprek aan te gaan met mensen. Door kunst en cultuur dichtbij te brengen, naar de eigen woonomgeving, kun je mensen bij elkaar brengen en een spiegel voorhouden. Mirjam: “We hopen dat we door onze ervaringen leren hoe we dit soort projecten kunnen voortzetten. Dat we straks een blauwdruk hebben die werkt en goed uit te voeren is, zodat betrokken organisaties ermee verder kunnen. Want kunst en cultuur zijn onmisbaar voor de ontwikkeling van de regio.”
De buitenruimte is voor iedereen
Als het gaat over leefbaarheid, is de buitenruimte erg bepalend. Denk aan een gezellig plein waar mensen elkaar kunnen ontmoeten of een groen park om in te ontspannen of te sporten. De buitenruimte is voor iedereen en dus moet iedereen zich er prettig voelen. Dat daarin het nodige te verbeteren valt, ondervond Linda Hooijer, programmamanager Leefomgeving bij de gemeente Apeldoorn. Zij houdt zich sinds 2023 samen met de HAN bezig met participatief actieonderzoek naar het gebruik van de openbare ruimte door meiden. Hiervoor sprak zij met tienermeiden in Apeldoorn. Uit die gesprekken bleek: veel meisjes mijden de publieke buitenruimte, om verschillende redenen. Met een groep van ongeveer 11 meiden tussen de 13 en 23 jaar doen Linda en de HAN onderzoek naar dit onderwerp. Linda: “Het is echt een waanzinnig leuk en ook heel belangrijk traject. We onderzoeken: wat maakt dat een plek niet prettig voelt of juist wel? Wat kunnen we eraan doen om plekken leefbaarder en prettiger te maken voor meiden, zodat meiden weer meer buiten zijn. Dat is belangrijk voor hun gezondheid, nu en later. En ook voor verbinding tussen mensen in de buurt.”
Lieke, 20 jaar is 1 van de meiden uit de groep:
‘Via de jongerenraad Apeldoorn ben ik hierbij betrokken geraakt. Ik ben blij dat ik me kan inzetten voor het verbeteren van mijn eigen omgeving, ik zie daar niet of nauwelijks een fijne buitenruimte waar ik me welkom voel.
We zijn laatst met elkaar naar het park in de maten geweest, om rond te wandelen met de blik of het daar prettig genoeg is voor ons. Wat er in ieder geval al duidelijk is dat veel gaat over subjectieve veiligheid, een welkom gevoel, goede verlichting, aantrekkelijk met kleur en vorm en een open plek zodat je ook goed om je heen kunt kijken. We hopen dat er concrete adviezen uitkomen die ook buiten Apeldoorn overgenomen gaan worden’.
Toolkit voor gemeenten
Dit succesvolle project in Apeldoorn krijgt binnen het thema Omgeving van het programma ‘SAMEN voor Leefbaarheid’ een vervolg. Zo ontwikkelt de projectgroep een toolkit voor andere gemeenten in de regio Stedendriehoek. Om het bewustzijn te vergroten en direct concrete handvaten te geven om aan de slag te gaan. Linda: “Het Apeldoornse onderzoek heeft al een tussentijdse tool opgeleverd. Met thema’s en aandachtpunten die je kan gebruiken als je de buitenruimte door de ogen van de meisjes wilt bekijken.
Veiligheid is een belangrijk thema natuurlijk, daar gingen de gesprekken vaak over. Denk aan dingen als verlichting en overzicht. Maar ook: wat ligt er direct naast een plek? We hebben bijvoorbeeld een danceground voor meisjes aangelegd in Apeldoorn. Maar dat werd vervolgens helemaal niet gebruikt. Wat bleek, na wat gesprekjes hierover? We hadden de meisjes niet betrokken bij de plek van de danceground. Dat lag naast een basketbalveld. En die meiden gaan niet dansen als er daarnaast jongens aan het sporten zijn. Dit stuk is dus ook heel belangrijk als we die toolkit gaan verspreiden in de regio: betrek meiden in het hele proces!”
Werken aan de zorg van de toekomst
Om het verhaal compleet te maken, een voorbeeld van een project binnen het thema Gezondheid. Overigens komt gezondheid ook binnen de andere twee thema’s terug. Renate Sluiseman: “We werken aan de gezondheid in buurten door ze zo in te richten dat mensen kunnen bewegen, maar er ook groen is voor rust en ontprikkeling. Daarnaast is het nodig vernieuwend en anders samen te werken in zorg en welzijn. Daar richt het project ‘Verbinden van formele en informele zorg’ zich op. Belangrijk, want we willen voorkomen dat de druk op mantelzorgers, vrijwilligers en zorgprofessionals steeds groter wordt. Daarom gaat dit project in drie wijken aan de slag met iedereen die daar aan positieve gezondheid, welzijn en zorg werkt. We onderzoeken: hoe werken we samen aan zorgzame buurten en de zorg van de toekomst? Wat vraagt dat van burgers, mantelzorgers, vrijwilligers en professionals? En hoe kunnen werkgevers en onderwijs deze beweging faciliteren?”
En actie!
Het programma op papier, de financiering toegekend, het glas geheven. De volgende stap is: actie! De programmapartners gaan samen volop aan de slag met de initiatieven en pilots rond de thema’s Samenleven, Gezondheid en Omgeving. In buurten, wijken en dorpen leren door te doen en leren van elkaar. Renate: “Ik geloof heel erg in deze aanpak en de onderlinge kruisbestuiving. We moeten de wijken in en veel meer aan elkaar verbinden in die wijken, voor betere leefbaarheid.” Mirjam Barendregt is ook vol goede moed: “We gaan dit gewoon goed doen met elkaar. Straks zegt iedereen in onze regio: wow, hier moeten we nooit meer mee stoppen.”
